સંતોષ

સ્વપ્ન   સમય સાથી સંજોગ
 સ્વીકારું  સૌ   જોગાનુ જોગ—

શક  શંકા  સંશય  મતિદોષ
 વિશ્વાસે    મંગળ    સંતોષ—

સાથ   સફર   જે    હો  સંગાથ
 પડ્યુ પાન  ઝીલવું  યથાર્થ—

સરળ સ્વચ્છ સ્ફટિક  આવાસ
 આરસીમાં    સુંદર   આભાસ—

ભક્તને ત્યાં  આવે  આશુતોષ
  મધુર   સબંધ   લાવે  સંતોષ—

તૃપ્ત   મન    સાગર   સમાન
     વૈરી-વ્હાલાને સરખુ સન્માન—

જે   મારી   પાસ   તે   છે   ઘણું
    પછી હોય છોને અબજ કે અણું—

કૃષ્ણલીલા            

મનડાંના મધુવનમાં રાસ લે રસીલી

શ્યામ સંગ શ્યામ રંગ રાધા રંગીલી—

જન્મકર્મ  રંગોળી  આંગણ    સજેલી

મંડપમાં   વૈરાગે    આવી     વહેલી—

આમંત્રે  તત્વજ્ઞાન   સહોદર   સહેલી

સ્થીરભાવ શાંતચિત્ત  નિર્ગુણ નવેલી—

આસક્ત  એકરસ   એકધ્યાન  ચેલી

કૃષ્ણ કૃષ્ણ રોમ રોમ ઘેલી અલબેલી—

વૃદાવન  ચિત્તવનમાં કૃષ્ણલીલા ખેલી

સાંખ્યજ્ઞાન જ્ઞાતાને અનુપમ સુખ હેલી-—

સાધનાના પથ પર પાંચ મહા પથ્થર

આક્રોશ  આક્રંદ   ઉંડા  અંધારે   ઠોકર—

 હું કર્તા,  અહંમભાવ   દંભ   દ્વેષભાવ

આતુરતા   વ્યાકુળતા  સંકુચિત  ભાવ—

 ક્રોધ    ધૂંધવાટ    અપેક્ષા     અભાવ

ભારેલા   અગ્નિમાં    ઢાંક્યો  સ્વભાવ—

 દર્દ  દોષારોપણ    અન્યોને   આંગણ

કરમાયા  પુષ્પો છે મૂળીયા  સ્વપ્રાંગણ—

 નીરાશા  આપદયા    ફરિયાદી   આજ

અવહેલે   હર્ષ    ફૂટી    કોડીને   કાજ—

                 ઠોકરના   ઠપકારે    અંતર     ઉજાસ

                 ઉડતી  હું ચાલી  ગ્રહી ગુરુજીનો હાથ

     ————- 

                                           The Goldfish                   Saryu Parikh

                        “Wow, what a beautiful fish pendant you have! From where did you get it?”

                          Every time I wear this pendant, this curious question brings a smile to my face, carried on the gentle breeze of sweet memories.

                          When my children were little, I started selling Avon products in Placentia, California. One evening I stopped by at the home of Margret Kyling. This pleasant lady invited me in and very happily placed an order for a few things. After that, our visits every other week became a welcome routine. She wanted me to spell her name ‘Margret’ and not ‘Margaret’.       She would always place her new Avon purchases into a cabinet. Later on I would witness her generosity many times over. She used to take two or three pieces out, without any hesitation about the price of those items, and would happily give them to visiting guests. When we had known her less than a year, I took my sister-in-law to meet her.  Margret welcomed her very lovingly and gave her two beautiful gifts, which Didi cherished for many years. 

                        With the passing years we experienced her kindness on so many special days like birthdays and Christmases. One time was exceptional – after our son Samir was born. She came over to see the baby with a large bouquet of roses from her garden and a huge carton of about twenty boxes of diapers. As young parents, this was the nicest surprise we received.

                        After years of struggle in her youth, Margret had moved from her homeland of Germany. She valued the safe and wonderful lifestyle that she discovered in America. Margret and her husband Ben, had two white gentle dogs. She had a steady job as an accountant and she kept her home beautiful. She did not have children, but she became like a Godmother to my children and showered her affection upon us.             

                        My children got to know Margret for about six years. After that, we moved away and eventually Margret retired and moved to Hemet, California.  We lost touch.

                      And time flew by. Dilip got a job with AT&T Bell Labs, and we moved to Orlando, Florida.  Sangita and Samir were in college and I started working. Once in a while some reminder of Margret would pop up and we would lovingly talk about her.

                    One day, after almost thirteen years had passed, I thought, “For old times’ sake, let me try to find Margret!” I inquired for her phone number in Hemet, California, and I was pleasantly surprised when the operator gave me her number. But I was hesitant to call. I was thinking that she would be close to eighty years old and may not remember me. It may be awkward. But I decided to give it a try.

          “Hello, Margret,” I spoke into the phone after hearing a sweet Hello. “You may not remember me, but years ago, we lived in Placentia—.”

           “Is this Saryu calling?” she responded.

                   I was speechless for a few moments, overwhelmed with my emotions.  I could not believe that she remembered me. We talked for a long time. She was all alone, living in a mobile home community. Her husband Ben had passed away several years before, and she missed him terribly. I had met one young German couple at her house, and they were like her family. When I inquired about them, she regretfully told me that they both had died in their private plain crash. Unfortunately, Margret herself had suffered a stroke.  She was blind in one eye and had many other medical problems. But her good nature had prevailed. She said a good friend was helping her, and she was happy. After that, every time we talked I hardly heard her complain. She was always very interested in hearing about my children’s lives, just like a grandmother would. We were very happy to reconnect with her.

                        About 8 years ago, Samir was in law school and had an opportunity for a summer job in Los Angeles. On his trip there, I accompanied him, and we decided to see Margret in Hemet. Samir selected a big flower bouquet for her. She was thrilled to see us. She introduced us to her neighbors and friends as if we were her family. She could not take her eyes off of the six-foot tall Samir’s smiling face.  “Wow! Look at him. Isn’t he a handsome young man? He’s all grown up!”  After that, Samir continued to visit Margret, never without the flowers. He sent her flowers or fruit baskets on her birthdays. We also made sure that she may not have financial difficulties. 

                          The last time we met, I showed her my goldfish pendant. I asked her, “Do you remember when you gave me this?” With age and time her memory was cloudy, so I told her the story. One day, when I had been visiting Margret on an Avon sale, we had been talking about something that made her realize that my birthday was the following day. She had told me to wait, while she ran into her house. She had returned with the goldfish pendant and had placed it in my hand, kindly closing my fingers over it. It had surprised me to see the Aquarian symbol, my birth sign! She had said that her husband Ben was also born in February. She had held my hand for a moment warm, saying, “But it was meant for you.”

                          Upon this refreshed memory, her face blossomed with a smile like a white rose.

                          She said, “Saryu, at that time I did not want to tell you the somber story behind this pendant, but today I will. I was a teenager during the war, and my sister and I were staying with my aunt.  Right before we were to escape and leave the country, my aunt hugged me for the last time and gave me this pendant.  I was afraid that if I put it in my bag, it could be snatched away, so I held onto this pendant tightly in my hand. I am glad to see that it is in  good hands today.”

                            Margret recently passed on. Her sweet memories fill our hearts. And the unconditional love she shared with us was gladly reciprocated when she needed it most.

                                                                                  ——————————————————-

સોનાની માછલી

”અરે વાહ! આ સોનાની માછલી તો બહુ સરસ છે, ક્યાંથી આવી?”

જ્યારે પણ હું આ સોનાની માછલી ગળાની માળામાં પહેરુ ત્યારે ઉત્સુક સવાલ સાથે મીઠી યાદની લહેરખી સ્મિત લઈ આવે.

બાળકો નાના હતાં ત્યારે પ્લેશેન્સિઆ, કેલીફોર્નિયામાં મેં એવોનનુ વેચાણ શરુ કરેલ. એક સાંજે હું માર્ગરેટ કાયલીંગને ઘેર જઈ ચડી. પચાસેક વર્ષની મજાની બહેને મને પ્રસન્નતાપૂર્વક આવકાર આપ્યો અને બે-ચાર ઓર્ડર સરળતાથી આપી દીધા. પછી તો દર બે અઠવાડીએ અમારી મુલાકાતો શરુ થઈ ગઈ. દર વખતે વસ્તુઓ ખરીદી સામે નાના કબાટમાં મુકી દેતી અને વર્ષો સાથે જોયું કે જ્યારે પણ કોઈ મહેમાન હોય ત્યારે એમાંથી બે ત્રણ ભેટો કાઢી, ભાવ તાલ જોયા વગર ખુલ્લા દિલથી આપી દે. એકાદ વર્ષના પરિચય પછી અમે મારા નણંદને લઈને મળવા ગયા તો એમને સુંદર બે ભેટો આપી, જે વર્ષો સુધી દીદીએ ભાવપૂર્વક મ્હાણી.

એમની ઉદારતા વિશિષ્ટ હતી. એક પ્રસંગ ખાસ યાદ આવે છે. સમીરના જન્મ પછી, એના બગીચાના ગુલાબોનો મોટો ગુચ્છ અને ડાયપરનુ મોટું કાર્ટન, જેમાં ચોવીસ બોક્સીઝ હતાં, એ લઈને આવ્યા ત્યારે અમે આશ્ચર્યમાં પડી ગયેલા.

માર્ગરેટના ઘરમાં એમના પતિ અને બે મજાના સફેદ કૂતરા હતા. પોતે એક હોસ્પીટલમાં એકાઉન્ટટ તરીકે નોકરી કરતા હતા. જ્યારે જર્મનીમાં ભાગલાં પડેલા ત્યારે મ્હાણ બચીને અમેરિકા પંહોચેલા. ઘણી મુશ્કેલીઓ વેઠેલી. એમને બાળકો હતા નહિ. એ મારા બાળકોના પ્રેમાળ નાની બની ગયા. સંગીતા અને સમીર ઉત્સાહથી એને ઘેર જાય અને ચોકલેટ, ભેટો વગેરે લઈ આવે. જન્મદિવસે પણ માર્ગરેટ તરફથી ભેટ આવતી. આમ માર્ગરેટ અમારા કુટુંબનો પ્રેમાળ હિસ્સો બની ગઈ. બાળકો છ આંઠ વર્ષના હતા ત્યાં સુધી માર્ગરેટનો પરિચય જળવાઈ રહ્યો.

અમે પાંચ માઈલ દૂરના ઘરમાં રહેવા ગયા અને બાળકો શાળાની પ્રવૃત્તિઓમાં વ્યસ્ત થઈ ગયા. માર્ગરેટ થોડા વર્ષોમાં નિવૃત થઈને હેમીટ , કેલીફોર્નિઆમા રહેવા જતા રહ્યા. થોડા વર્ષો પછી અમે ઓરલાન્ડો, ફ્લોરીડા જતાં રહ્યા. આમ લગભગ તેર વર્ષોના વહાણા વાઈ ગયા. માર્ગરેટને ક્યારેક યાદ કરી લેતા.

એક દિવસ મને વિચાર થયો કે વાગે તો તીર–પ્રયત્ન કરી જોઊં. મેં હેમીટમાં ટેલીફોન ઓપરેટરર્ને નામ આપી નંબર માંગ્યો અને મારા આશ્ચર્ય વચ્ચે એણે મને નંબર આપ્યો.

”હલ્લો, માર્ગરેટ તમે કદાચ નહિ ઓળખો. અમે પ્લસેન્શીઆમાં વર્ષો પહેલા રહેતા હતાં.”

માર્ગરેટ કહે, ” કોણ સરયૂ બોલે છે?”

મને ખૂબ નવાઈ લાગી. લાગણીવશ થોડીવાર મારો અવાજ અટકી ગયો.પછી તો ઘણી વાતો થઈ. મોબીલ હોમમાં એ એકલા રહેતા હતાં. સ્ટ્રોકને લીધે એક આંખમાં અંધાપાને કારણે લખતા, વાંચતા કે ડ્રાઇવ કરતા તકલિફ પડતી હતી. એમના પતિ બેન્જામીન મૃત્યુ પામેલા જેનુ એમને બહુ દુઃખ લાગતુ હતુ. માર્ગરેટને એક જ બહેન હતા જે જર્મનીમાં હતા. અમે નજદીક હતા એ વર્ષોમા એક યુવાન જર્મન પતિ-પત્ની એમના અંગત મિત્રો હતા. એમના વિષે પુછતાં માર્ગરેટે દુઃખપૂર્વક જણાવ્યુ કે એ બન્ને પોતાના વિમાનના અકસ્માતમાં માર્યા ગયા હતા.

” મને રેવા નામના બેનપણી ઘણી મદદ કરે છે. મુશ્કેલીઓ છે તો પણ હું ઘણી સુખી છું.” એમનો આનંદી સ્વભાવ કોઈ પણ સંજોગોમાં પણ, દરેક વખતે ફોન પર,  પ્રસન્નતાનો સંદેશ આપતો. અમે ચારે જણા માર્ગરેટનો ફરી મેળાપ થતા ખુશ થયા. એમના ખાસ પ્રયત્નપૂર્વક લખાયેલ કાર્ડથી અનેરો આનંદ થતો.

સમીર ગ્રેજ્યુએટ થઈ વકીલ બનવા માટે અભ્યાસ કરતો હતો. વેકેશન નોકરી પૂરી કરી લોસ એન્જેલીસ્ કેલીફોર્નિઆથી કારમાં પાછો ફરવાનો હતો. હું પણ એને સાથ આપવા ગયેલી. અમે ખાસ હેમીટ જઈ માર્ગરેટને મળવાનુ નક્કી કરેલ. સમીર મોટો ફૂલોનો ગુચ્છો પસંદ કરી લઈ આવ્યો. અમને મળીને માર્ગરેટ ખૂબ ખૂશ થઈ. એના મિત્રોને પોતાના કુટુંબના સભ્યોની ઓળખાણ કરાવતી હોય એટલા ગૌરવથી પરિચય આપ્યો. છ ફૂટ ઉંચા સમીર સામેથી તો એની નજર જ ખસતી નહોતી, ” ઓહો! કેટલો મોટો થઈ ગયો!”

પછી જ્યારે પણ શક્ય હોય ત્યારે સમીર ફૂલો કે ફળ લઈને જતો અને એ સમય માર્ગરેટને માટે ઘણો આનંદપ્રદ બની ગયો. ફોન પર નિયમિત વાતો થતી. એની એકલતામાં, બને તેટલો, અમે ઉમંગથી સાથ આપતા રહેતા.

હું છેલ્લી વખત મળી ત્યારે સોનાની માછલી બતાવી મેં પૂછ્યું, “યાદ છે! તમે આ મને ક્યારે આપી હતી?” ઉંમર સાથે ભૂતકાળ ધૂંધળો થઈ ગયેલ. મેં યાદ કરાવતાં કહ્યું કે, એવોનનુ કામ પતાવી હું બહાર નીકળી અને માર્ગરેટ પણ મારી સાથે બહાર આવી વાતો કરતા ઉભા હતાં. વાતમાં એમને યાદ આવ્યુ કે બીજે દિવસે મારો જન્મદિવસ છે. મને કહે એક મીનીટમાં આવુ છુ. અંદરથી સોનાની માછલી લઈને આવ્યા અને પ્રેમથી મને હાથમાં બીડાવી. મને નવાઈ લાગી કે મારી જન્મનિશાની કેવી રીતે! ત્યારે એમણે કહ્યુ કે બેન્જામીનનો પણ ફેબ્રુઆરીમાં જન્મ છે. થોડી પળો મારો હાથ પકડી રાખી ગળગળા અવાજે બોલ્યા હતા, “આ મારે આજે તને જ આપવી છે.”

વાત સાંભળી, સફેદ ગુલાબ સમા હાસ્યથી એમનો ચહેરો ખીલી ઉઠ્યો. પછી ધીમેથી બોલ્યા, ” એ દિવસે મારે આ ઊર્મિશીલ વાત નહોતી કહેવી પણ આજે જરુર કહીશ. એ સમયે હું પંદરેક વર્ષની હતી. લડાઈના સમયમાં હું અને મારી બહેન મારા માસી સાથે આવીને સંતાયા હતા. સ્વતંત્રતા અને સલામતી માટે અમે બીજા દેશમાં ભાગી જવાના હતા એ  રાત્રે મારા માસીએ મને છેલ્લી વખત ભેટીને આ સોનાની માછલી આપી હતી. મને ભય હતો કે મારી નાની બેગ કોઈ ખેંચી લેશે તેથી હાથની મુઠ્ઠીમાં પકડીને સાથે લઈ આવી હતી. આજે એને તારી પાસે સલામત જોઈને યોગ્ય વ્યક્તિને આપ્યાનો સંતોષ થયો.”

આજે તો માર્ગરેટ નથી પણ એની યાદોની સુવાસ અમારા દિલને ભરી દે છે. તમે કોઈને જીવનમાં નિર્મળ પ્રેમ આપ્યો હોય તો તે બમણો થઈ તમને આવી મળે છે.
————————————————

 A survivor’s story 

             I was in America less than three years and was filling up the pages in my diary with my secret tortured life. At the age thirty-five, I left my own business in India and came here to join this new family with many dreams. But in this house I was treated as a slave. I was expected to serve my husband, mother-in-law and teenager stepson with the

preset rules of when, where, how and which way.  I kept on doing all that happily, from 5am to 10pm, with the longing that my husband shows some care for me. I was called stupid because my English was not good and I was humble. I was not allowed to know any thing about household finances or his income. I was giving him all my earnings and in return I was given a small allowance.  The verbal abuse was constant from husband and mother-in-law. My diary was soaked with my lonely tears.

            All the people I knew were my husband’s friends and relatives. Whom can I tell and who will believe me?  I cannot write to my family in India because, my in-laws were extremely sensitive about their reputation in society. My husband moved out of our bedroom and told lies to his mother and to the casual, so called, friends. My Ex and his mother started telling me to “pack your bag and get lost”.  They wanted me to leave penniless and humiliated so they can look good in the society. He threatened me with legal consequences.

          Finally, I mustered up my courage and talked to one of his friends, who is a Domestic Violence Volunteer. First, I told her very little and waited for her reaction. After a few days I felt that I could trust her. Once I had her support, my self-confidence and strength slowly came back. I had to relearn to be strong. My advocate was my lifesaver. I no longer felt helpless. The Organization helped me with the lawyer’s fees and my advocate spent countless hours with me and accompanied me to get through the legal and emotional web. I moved out of that house with good settlement, with good friends and with dignity. I cannot imagine where I would have been without their help. My mentor expressed my feelings in her poem. 

A Survivor

————- 

  Working with the victims of domestic violance,poems like this has been written.

                                                                Saryu Parikh

                          Painting By: Dilip Parikh      

          Helping Hand

sis, I accepted strangers as my own

my heart was full of hopes and dreams

I came trusting the thread of love

I enjoyed the bliss of marriage

 He was center of my universe

he was staying in my inner most trust

he was the purpose of my breath

now miserable cry in my sigh

that tender string broke in the midst

couldn’t mend it with  all  the  efforts

he cut it with a jerk, left me sad and helpless

now all alone, who’s support will I have!

let the tears flow today due to the sudden burn

but my soul lamp is shining with the inner strength

 promise, I will find my lost self respect

with the help of your sweet smile, o’sis

with the help of your sweet smile 
————–

 When you work you are a flute through whose heart the whispering of the hours turns to music.
….And what is to work with love? It is to weave the cloth threads drawn from your heart, even as if your beloved were to wear that cloth………              __Khalil Gibran, The Prophet.

 

ચિત્રઃ પારુલ પરીખ

માનવ એકતા

જાણું છુ કે,

જાંજવાના   જળ   મહીં  પાણીની   બુંદ  ના  મળે,

સ્વઅર્થી     ચક્ષુમાં    સંવેદન  અશ્રુ    ના    મળે,

ચીનગારી    ઇર્ષા  તણી  ને  હામ   હૈયુ   સૌ   બળે,

અવિદ્યા  વસ્તુ  વર્તુળે  ક્ષેત્ર  ક્ષેત્રજ્ઞ  એક ના મળે.

પ્રભુ બક્ષો,

પરમ   શાંતિ  ધામમાં   ઉત્પાત   કંટક  ના   મળે,

સૂર્યના  સ્નેહ  ઉજાસમાં  રાત  કાલિમા   ના  મળે,

મહાસાગરના  નીરમાં  મોજાની  ભિન્નતા ના મળે,

ને, અનંત  અભેદ  સત્યમાં   માનવ  એકતા   મળે.

મૃત્યુના   આવતા  પહેલા,  પૂરો   ઉપયોગી  બનું.

અમાનુષ  કૃત્ય  કરતો મટી,  સહિષ્ણુ  માનવ બનું.

———-

ગુંજન

કોઈ   મીઠી યાદ  લઈ  આવે  મન ગુંજન

કોઈ મંજુલ સાદ લઈ આવે  ગીત ગુંજન–

તરુણ દિલ મસ્ત સાંજ કુસુમલતા કુંજન

અણજાણ્યા અણધાર્યા પ્રેમ અશ્રુ અંજન–

રોમાંચક રતિ પ્રિયા રજની  મધુ  રંજન

શ્રાવણના   ઝરમરમાં   ભીંજાયુ    ખંજન–

ભક્તહ્રદય ભક્તિલીન આરતી ને પૂજન

રામ રટણ   દિનચર્યા  રોમરોમ  ઝુંઝુન–

દુઃખ જનની વાસનાનો મોહભાવ ભંજન

સહજભાવ   સર્વત્યાગ   કંચન   કે   કુંદન–

જ્ઞાન ને વૈરાગ બેઉ આધ્યાત્મિક વ્યંજન

બ્રહ્મનિષ્ઠ   યોગીનુ    આત્મરત    ગુંજન–

મહાભારતના પાત્રો

ઉપેક્ષા- સરયૂ પરીખ

ઉપેક્ષા

ભૂલેલા    કોલ   અને     ભાવોની   ભૂલ
નીકળેલા  બોલ અને અધખીલ્યા ફૂલ
પ્રેમનીર    વિના    તરસ્યા   રહી  જાય
પીળા   પાન   પછી    લીલા  ના   થાય

સહોદર  ને  સાથી  કે    નાનેરા    બાળ
અંતરનાં    આંગણમાં  યાદોની    જાળ
રુષ્ક     શુષ્ક    મોસમ     જો          જાય
પીળા   પાન   પછી    લીલા   ન   થાય

નાજુક    નવબંધન,   પીયુની    પ્યાસ
વાવેલી   વેલીને      માળીની       આસ
વેલ   વ્હાલપની    જો     એ     કરમાય
પીળા  પાન   પછી    લીલા    ના થાય

સમય  ના  સાંચવ્યો,  ચાલી ગઇ રાત
તુટેલા    હૈયા   ને   વીતી   ગઇ     વાત
બળી    રાખ    હવે    ઇંધણ    ના   થાય
પીળા   પાન    હવે    લીલા   ના   થાય

———-

2007 ની જાન્યુઆરી બેઠકનો વિષય હતો અપેક્ષા અને ઉપેક્ષા. તેમા ઉપેક્ષા ઉપર સર્યુબેને તેમની આ કૃતી રજુ કરી હતી.કાવ્યનો મધ્યવર્તી વિચાર હતો. જતન માંગતા સબંધો કે મન કે આંગણની વેલ ઉપેક્ષા કરશો નહિ અને સમય જો વીતી ગયો તો…
તુટેલા હૈયા, ને વીતી ગઇ વાત
બળી રાખ હવે ઇંધણ ના થાય
પીળા પાન હવે લીલા ના થાય.

Entry Filed under: સરયૂબેન પરીખ, સભ્યોની રચનાઓ, કાવ્ય રસાસ્વાદ

2 Comments Add your own

• 1. વિવેક  |  February 12th, 2007 at 1:02 pm

  સુંદર રચના..

• 2. ઊર્મિસાગર  |  February 13th, 2007 at 1:42 am

  Very nice poem…. congrats Saryuben!